解放军和武警部队代表热议习主席重要讲话
Грамматика | |
?ы??аса атама?ы | Gram. |
---|---|
Аббревиатуралар таблица?ында?ы ?ы??артыу | ????? ??м ?????. |
![]() |
Грамматика (бор. юнан. γραμματικ? γρ?μμα — ?х?реф? тиг?нд?н) — тел ?илеме (лингвистика) ф?не тарма?ы. Ул телде? грамматик т???л?ш?н, был телд? м???н?ле, д?р?? телм?р сегменттарын (??? формалары, синтагмалар, ??йл?мд?р, диктемалар, текстар) т???? законлы?тарын ?йр?н?.
Грамматика был законлы?тар?ы д?й?м грамматик ?а?и??л?р р??ешенд? билд?л?й.
Ф?н булара? грамматика айырыла:
- тарихи грамматика?а — ??? т???л?ш?н, ???б?йл?неш ??м ??йл?мд?р?е тел тарихыны? т?рл? ба??ыстарын са?ыштырыу юлы мен?н ??ешен ?йр?не?се ф?н.
- синхрон грамматика?а — ?????р?е?, фразалар?ы? ??м ??йл?мд?р?е? т???л?ш?н синхрон терминдар мен?н ?йр?не?се ф?н (XIX быуатта был дисциплина тасуирлау грамматика?ы тип атала).
Ф?н булара? грамматиканы? килеп сы?ышы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Х??ерге заман грамматика?ыны? т?ш?нс?л?ре ??м категориялары, шулай у? терминология?ы (??? т?рк?мд?рене?, килешт?р?е? атамалары ?.б.) борон?о антик лингвистика традицияларына барып тоташа (гректар — Аристотель, стоиктар, Александрия м?кт?бе; римлылар — Варрон (б.э.т. 116—27).
Х??ерге заман грамматика ысулдары ?инд лингвистика?ы традицияларында (бе??е? эра?а тиклем I ме? йыллы? урта?ында Панини я?маларында) башлан?ыс ал?ан.
Урта быуаттар?а ете ирекле с?н??тте? бере?е була. Дескриптив та, норматив та булып, классиктар?ы? текстарын ?йр?не??е л?, билд?ле бер ким?лд? тел тура?ында?ы т?ш?нс?не л? ?? эсен? ала; латин теле фекерл?? механизмдары мен?н туранан-тура б?йл?нг?н м??гелек форма булара? ?арала. XII быуат а?а?ына тиклем белем бире??? Донат ??м Присцианды? ?у??ы осор латин д?реслект?ре ?улланыл?ан, шунан ?у? ?ына т??ге ??енс?лекле грамматикалар (Вильдьё т?б?ген?н сы??ан Александр?ы? Doctrinales ??м Эберхард Бетюнский?ы? Grecismus д?реслект?ре) барлы??а килг?н.
- Я?ырыу ??м М??риф?тселек осоронда?ы Европа филологтары я?ы телд?р?е? грамматика?ына латин грамматика?ы концепцияларын ??м категорияларын к?сер? (м???л?н, беренсе сирк?? славян грамматика?ында, 1591, 1596).
- XVII—XVIII быуаттар?а грамматика теория?ыны? логик ??м ф?лс?ф??и ниге???рен? (?универсаль? й?ки ?д?й?м? грамматика проблема?ына) ?ы?ы??ыныу ?и?елерлек арта.
- XIX быуат башында типологик тикшерене???р?е? ??еше ??м донъя телд?рене? беренсе морфологик классификация?ын булдырыу т?рл? системалы телд?р?е тасуирлау?а бер-бере?ен?н айырыл?ан концептуаль системалар эшл??г? эт?ргес бир?; был й?н?лешт? системалы эште Хейман Штейнталь башлай ??м й?ш грамматиктар дауам ит?.
- Конкрет телд?р?е? грамматика?ында я?ы телд?р грамматика?ын латин-грек грамматик традицияларынан ?эмансипациялау? идея?ы тик XX быуат башында ?ына ?теп ин?. Атап ?йтк?нд?, рус грамматика?ында Ф. Ф. Фортунатов тарафынан эшл?г?н грамматик т?ш?нс?л?р система?ы ?улланыла.
- XX быуатта грамматика ??ешене? т?п юлдары аны? телд?р?е тасуирлау ысулына ?ына ?а?ылмай (был я??а етерлек и?тибар бирел?? л?, м???л?н, дескриптив-тасуирлаусы лингвистика сикт?ренд?), ? грамматика теория?ы м?сь?л?л?рен? ла ?а?ыла.
Грамматика классификация?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]??? т?рк?мд?ре
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]??? т?рк?м? — телде? морфологик ??м синтактик ?ы?аттар мен?н билд?л?нг?н категория?ы. Донъя телд?ренд? б?т??ен?н элек исем (исем, сифат ?. б.) мен?н ?ылым ?аршы ?уйыла. К?пселек телд?р?? ??? т?рк?мд?ре ?? аллы ??м яр?амсы ??? т?рк?мд?рен? б?лен?.
Исем
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Исем категория?ына ??м тулы м???н?ле лексемалар класына ?ара?ан ?? аллы ??? т?рк?м?, ??йл?мд? эй?, аны?лаусы, тултырыусы[1], х?л, тултырыусыны аны?лаусы булып, х?б?р?е? х?л ??м исем ?л?ш?нд? килерг? м?мкин. Баш?орт телд?ренд? исем — ?? аллы ??? т?рк?м?, лексик ??м грамматик категория булара?, предметлы? т?ш?нс??ен а?лата ??м ?кем?? й?ки ?ним??? тиг?н ?орау?а яуап бир?. Т?п лексик категорияларыны? бере?е; ??йл?мд?, ?а?и?? булара?, эй? й?ки тултырыусы, шулай у? х?л ??м х?б?р булып та кил? ала.
Сифат
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]?? аллы ??? т?рк?м?, предметты? билд??ен а?лата, ?нинд?й??, ?ни т??л???, ??ай?ы??, ??асан?ы??, ?ай?а?ы? ним?л?ге?, ?кемд?ге?? ?орау?арына яуап булып кил?. ??йл?мд? сифат йышыра? аны?лаусы булып й?р?й, шулай у? х?б?р булып та кил?.
?ылым
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]?ылым — нинд?й ?? бул?а затты? й?ки предметты? эш-??м?лен, х?р?к?тен й? торошон белдере?се ?? аллы ??? т?рк?м?. Ним? эшл?й? ним? эшл?не? ни эшл?й?с?к? ним? эшл?рг?? ?.б ?орау?ар?а яуап булып кил?.?[2].
Р??еш
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Эш й?ки х?лде? билд??ен, уны? нинд?й х?лд? ?т?ле?ен а?лат?ан ?? аллы ??? т?рк?м?.
М?кт?п д?реслект?ренд? был ??? т?рк?мд?ре ?нисек??, ??ай?а??, ?к?пме??, ??ай?ан??, ??асан??, ?ни ?с?н??, ?нинд?й ма?сат мен?н??, ?нинд?й д?р?ж?л??? ?орау?арыны? бере?ен? яуап була. Р??еш я?аусы процесс адвербиализация (к?сеш) тип атала.
Б?йл??ест?р
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Яр?амсы ??? т?рк?м?, ???б?йл?нешт?р?? ??м ??йл?мд?р?? исемд?р?е?, алмаштар?ы?, ?анды? баш?а ?????р??н синтактик бойондоро?лоло?он са?ылдыра.
Терк??ест?р
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Яр?амсы ??? т?рк?м?, уны? яр?амында ?ушма ??йл?мд?р й?ки ??йл?мде? ти? ки??кт?ре б?йл?н?.
Ымлы?тар
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]??г?рм?й тор?ан ?????р ??м ???б?йл?нешт?р, ??йл?мд?р?е? ??енс?леген? ?арап, ымлы?тар синтаксик вазифа ?т?рг? — ??йл?м ки??ге булып килерг? м?мкин. Телм?р?? бер составлы ??йл?мд?р булып, хис-той?оно (?орурланыу?ы, шатланыу?ы, шикл?не??е, ??й?н???е, та? ?алыу?ы, и? ките??е, хайран ?алыу?ы) а?лата.
?ылым варианттарын ?улланыу
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Инфинитив
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]?ылымды? билд??е? форма?ы, эй??е? (нефинит) ?ылым формаларыны? бере?е. Баш?орт теленд? х?б?р составына инерг? м?мкин. М???л?н: ??р?т т?ш?р?рг? тел?й, ?арар?а ярата.
Сифат ?ылым
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]?ылымды? айырым форма?ы, ?ылым ??енс?лект?рен? л?, сифат ??енс?лкт?рен? л? эй? булып, предметты? билд??ен ??м х?р?к?тен билд?л?п, нинд?й? ним? эшл??се? ним? эшл?г?н? ним? эшл?й?с?к? ним? эшл??се? ?орау?арына яуап бире?се ?? аллы ??? т?рк?м?. Баш?орт теленд? сифат ?ылымды? ?ылым билд?л?ре — тамамлан?ан, тамамланма?ан, 4 й?н?леш[3]: — урта?лы? й?н?леше, ?айтым й?н?леше: т?ш?м й?н?леше, й?км?те? й?н?леше ??м заман форма?ы.
Герундий
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]?ылымды? нефинит (эй??е?) формаларыны? бере?е, инглиз, ?зербайжан, испан, француз, латин ??м баш?орт теленд? бар. Баш?орт теленд? исем ?ылым тип й?р?т?л?. Герундий (исем ?ылым) эште?, х?р?к?тте? исемен белдер? ??м исемг? хас бул?ан к?плек, килеш ??м эй?лек заты ял?ау?арын ?абул ит?. Ним? эшл?рг?? Ним? эшл??? тиг?н ?орау?ар?а яуап бир?. Исем ?ы?аттарын (атап ?йтк?нд?, ??йл?мд? синтактик ролде) ??м ?ылымды берл?штер?.
??йл?м ки??кт?ре
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Эй?
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]??йл?мде? баш ки??ге, грамматик я?тан баш?а ?????рг? буй?онмай, ??йл?мд? ??р ва?ыт ним? й?ки кем тура?ындалыр ?йтел? ??м х?б?р ите??е? предметын белдерг?н ?????р эй?, тип атала. Эй? кем? ним?? ?орау?арына яуап бир?. ??йл?мде? эй??е т?рл? ??? т?рк?мд?рен?н, шулай у? ?ушма ?????р??н, ???б?йл?нешт?р??н килерг? м?мкин. Эй? к?пселек осра?та исемд?р??н т?п килешт? кил?. ??йл?мг? грамматик анализ я?а?анда а?тына тура ?ы?ы? ?ы?ып билд?л?н?.
Х?б?р
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]??йл?мде? баш ки??ге[4], эй? тура?ында ни?ер х?б?р ит?. Ним? эшл?й? ним? эшл?г?н? кем ул? ним? ул? ?. б. ?орау?ар?а яуап бир?. Х?б?р, эй?г? буй?оноп, уны? мен?н ярашып кил?. Эй? ??г?р??, х?б?р ?? ??г?реш?е? ?ала алмай. Х?б?р к?пселек осра?та ?ылымдан кил?. Эй? ке?ек ?к, т?рл? ??? т?рк?мд?рен?н, ?ушма ?????р??н, ???б?йл?нешт?р??н кил? ала. Бер ?????н тор?ан х?б?р — ябай, бер нис? ?????н тор?аны ?ушма х?б?р тип атала. ??йл?мг? анализ я?а?анда х?б?р?е? а?тына ике ?ы?ы? ?ы?ыла.
Тултырыусы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Тултырыусылар ??йл?мде? х?б?рен? (й?ки ?ылымдан килг?н баш?а ки??кк?) эй?реп, уны? м???н??ен асы?лап, тултырып кил?. Улар т?б??, т?ш?м, сы?ана?, урын-ва?ыт килеш ?орау?арына, шулай у? т?рл? б?йл??ест?р мен?н килг?н ?орау?ар?а (кем мен?н? кем ?с?н? кем тура?ында? кем тарафынан? ?.б.) яуап булалар. Тултырыусылар тура ??м ситл?телг?нд?рг? б?лен?.
Т?ш?м килешт?ге тултырыусылар (рус теленд? эй?лек килешт? булыу осра?тары бар) — тура, ?ал?андары ситл?телг?н тултырыусы тип атала.
Тура тултырыусы?ы бул?ан ??йл?мде? х?б?ре ??р ва?ыт к?семле ?ылымдан кил?, ситл?телг?н тултырыусылар к?сем?е? ?ылымдар?ан кил?. ?ылымды? тура тултырыусы?ы ????тт? бер?? була, ситл?телг?н бер нис? булыр?а м?мкин. ??йл?м тикшерг?нд? тултырыусылар?ы? а?тына пунктир ?ы?ы? ?ы?ыла.
Х?л
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]??йл?мде? эй?рс?н ки??ге, х?б?р?е асы?лап, эш-х?р?к?тте? билд??ен, р??ешен, ва?тын, урынын ?.б билд?л?рен асы?лап кил?. Х?лд?р ситл?телг?н тултырыусылар?ан ??м р??ешт?р??н, ?ай?ы бер х?л т?рк?мд?ре х?л ?йтемд?рен?н кил?.
??т?лм?лек
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Предметты асы?лап, у?а я?ы атама биреп килг?н аны?лаусылар?ы ??т?лм?лек тип й?р?т?л?р. М???л?н,
?ая-б??ле??н к?кр?генд? алтын болот йо?ланы.
??т?лм?лект?р предметты? т?рл? билд?л?рен: й?шен, милл?тен, ??н?рен ?.б к?р??терг? м?мкин.
??т?лм?лект?р?е? икенсе ?ур т?рк?м? ??е эй?рг?н ????е? м???н??ен аны?лау ?с?н ?улланыла. Предметты? т?б?лешен, нинд?й белгес ик?нен, сифатын белдерг?н ??т?лм?лект?р, аны?ланыусыны? а?а?ынан килеп, дефис мен?н айырыла: бала?-самолет, эшсе-нефтяник, инженер-химик. (Аны?ланыусы ла, ??т?лм?лек т? урта?лы? исемд?н килг?н) ??йл?м иикшерг?нд? ??т?лм?лект?р аны?лаусылар ке?ек тул?ынлы ?ы?ы? мен?н ?ы?ыла.
Килешт?р
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Т?п килеш
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Т?п килеш номинатив т???л?шл? телд?р?? ????тт? был килеш агенс (баш?арыусыны) кодлай, синтаксик терминда йыш ??йл?мде? эй??е була. ?инд-Европа телд?ренд? т?п килеш, ????тт?, х?б?р?е? исем ?л?ш?нд? ?улланыла ? быть-булыр?а? м???н??енд? (шулай у? к?п кен? телд?р?? ?булыр?а — становиться?, ?к?ренерг? — казаться?, ?рождаться — тыуыр?а?, ??лерг? — умирать? ?.б.):
- Рус: Квадрат есть прямоугольник, все стороны которого равны. Квадрат — б?т? я?ы ла тиге? бул?ан д?ртм?й?ш.
- Латин: Homini Homo lupus est (?Кеше кешег? б?ре?)
- Литва: A? esu studentas (?Мин — студент?)
Эй?лек килеш
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Донъя телд?ренд? эй?лек м?н?с?б?тен белдере?се, шулай у? баш?а т?рл? функциялар?а эй? бул?ан ситл?телг?н килешт?р?е? бере?е. Шуны? мен?н ул билд??е? эй?лек килешт?н айырыла. Билд??е? эй?лек килеш тик объект ?ара?ан эй?не к?р??т?[3]. М???л?н, баш?орт теленд?: ?аланы? ба?са?ы (билд?ле бер ?ала) — ?ала ба?са?ы (билд??е? эй?лек килеш). Термин борон?о грек традицияларына барып тоташа, уны? яр?амы мен?н ата?ыны? исеме кр??тел?: ?шул атай?ы? шул улы?.
Т?б?? килеш
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Донъя телд?ренд? ситл?телг?н килешт?р?е? бере?е. Х?р?к?тте? бер?й предмет?а (аллатив) т?б?ле?ен й?ки бер?й урын?а й?н?ле?ен белдер?. Т?б?? килеш йыш ?ына х?лде а?латыу?ы белдер?, улар: экспериенцер тип атала: рус ?сниться мне?, ?мне нравится?, инглиз теленд? thinks me, likes me. Нах-Дагестан телд?рене? к?бе?енд? т?б?? килеш ?ылымдар эрг??енд? ярай?ы у? э?м?-э?лекле ?улланыла. ?ай?ы бер телд?р?? т?б?? килеш урын килеш м???н??енд? тейешле б?йле?ест?р мен?н ?улланыла (м???л?н, немец: 'Deutschen im).
Т?ш?м килеш
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Номинатив-аккузатив т???л?шл? телд?р?? ?ылым а?лат?ан эште? бер предмет?а т?ш??ен а?лата (тура тултырыусы): рус. читаю книг-у — китап у?ыйым, лат. libr-um lego. Эргатив т???л?шл? телд?р?? т?ш?м килеш ю?, ? объект функция?ын абсолютив (баш?а трактовкалар?а — т?п килеш) ?т?й. Рус ??м баш?а телд?р?? килеш атама?ы латин теленд?ге т?ржем?н?н accusativus алын?ан, ?? сиратында грек атама?ы бор. юнан. α?τιατικ?. Грекса был ??? ?с?б?п? ??м ?т?ш?мд?? а?лата. Римлылар, гректар?ы? грамматик терминдарын ?йр?неп, был атаманы ?т?ш?м? тип т?ржем? итк?нд?р, х?йер, ?с?б?п? тип т?ржем? ите? ны?ыра? тура килер ине.[5].
Сы?ана? килеш
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Сы?ана? килеш, ?ай?ы бер телд?р?? эш ?оралын белдер?, агенс билд?ле бер эш-х?р?к?т й?ки баш?а етештере? объектына йо?онто я?ай. ?ай?ы бер?? сы?ана? килеш пассив конструкциялар?а агенс (баш?ырыусы) ролен са?ылдыра. Сы?ана? килеш ?орау?ары: кем мен?н? ?ай?ан? ним? мен?н? ?.б.
Урын-ва?ыт килеш
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Урын-ва?ыт килешт?ге ?????р рус славян ??м баш?а ?ай?ы бер телд?р?? кем тура?ында? ним? тура?ында? ?ай?а? ?асан? ?ай?ы ва?ытта? ?орау?арына яуап булып, исемд?р ?ылымдан а?лашыл?ан эш й?ки х?лде? урынын, ва?ытын белдер?. Сы?ышы мен?н уры? урын килеше ?инд-европа (локатив) урын килешен? барып тоташа ??м уны? м???н??ен б?йл??ест?р ?в? ??м ?на?, ?при? мен?н ?а?лай. Борон?о рус теленд? был килеш б?йл??ес?е? ?улланыла ал?ан: Киевль ? в Киеве?, урын килеш м???н??ене? т?п к?р??ткесе, б?йл??ес об т???? ?вокруг-тир?л?й? м???н??ен а?лат?ан.
Грамматиканы? ???к ?л?ш?
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Грамматиканы? ???к ?л?ш?н ??? т?рк?мд?ре ??м улар?ы? категориялары тура?ында т??лим?т т?шкил ит?. Шулай у? у?а ?????р б?йл?нешене? д?й?м ?а?и??л?ре тура?ында т??лим?т (???б?йл?неш, ??йл?м) ??м был телм?р бер??млекте? т???л?ш? — синтаксисин?.
Синтетик телде? грамматика б?леге
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Синтетик телд?р?е? грамматика?ы морфемалар?ан ?????р т???? ?а?и??л?ре тура?ында ф?н булара? морфемиканан ??м синтаксистан тора.
Грамматика ??м баш?а лингвистик дисциплиналар ара?ында?ы сик
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Семантика, лексикология ??м фонетика, ?а?и?? булара?, грамматика?а инм?й (кире?енс?, у?а ?аршы ?уйыла). ?мм? грамматиканы? ?ай?ы бер концепцияларында уны? ?лк??е ки? а?лашыла — грамматика был ф?нни дисциплиналар?ы? предмет й?н?лешт?рен ?йота? (?абсорбирует?). У?а грамматик семантика, морфонология (шул и??пт?н сегментлы морфонология, акцентология ??м интонология, й??ни интонация тура?ында?ы ф?н) ??м дериватология (???ья?алыш тура?ында?ы ф?н) ин?. Улар грамматика, фонетика ??м лексикология сигенд? яталар.
Грамматиканы? баш?а дисциплиналар мен?н б?йл?неше
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Грамматика лексикология мен?н ты?ы? б?йл?нг?н, с?нки ул ?????р?е? грамматик ??енс?лект?рен ?йр?н?; шулай у? тел ?илемене? т?б?нд?ге б?лект?ре мен?н б?йл?нг?н:
- орфоэпия — телм?р?е? тауыш а?ышын ??м тауышты? т?рл? би??кт?рен, ?нд?р?е? д?р?? ?йтелешен ?йр?н?.
- орфография — д?р?? я?ыу ?а?и??л?ре йыйылма?ы,
- стилистика — грамматик формалар?ы т?рл? телм?р жанр?арында ?улланыу?ы? стилистик законлылы?тарын тасуирлай (?ара: грамматик стилистика).
Грамматика сикт?ренд? грамматик тикшерене???р?е? бер нис? й?н?леше б?лен?:
Формаль ??м функциональ грамматика
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- ?Формаль? грамматика — грамматик к?р??ткест?р ??м улар?ы? формаль т?р??ре — грамматик ысулдар тура?ында т??лим?т булдыра.
- Функциональ грамматика (й?ки т?пк?л грамматика) грамматик м???н?л?р ??м шуны? мен?н грамматика мен?н семантиканы? ки?ешк?н урынын т?шкил итк?н т??лим?т т???й.
Ш?хси ??м универсаль грамматика
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- Универсаль грамматика донъяны? т?рл? телд?рене? грамматик т???л?ш?н тасуирлау м?мкинлеге бул?ан т?ш?нс?л?р эшл?й.
- Ш?хси грамматика айырым телд?р?е?, шулай у? улар?ы? т?рк?мд?рене? ??м ?аил?л?рене? грамматик т???л?ш?н ?йр?н?.
Синхрон ??м тарихи грамматика
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- Синхрон грамматика бер телде нинд?й?ер бер этапта й?ш??ен тасуирлай. XIX быуатта, ?у?ыра? бындай грамматиканы ????тт? тасуирлау тип атай?ар, ? XX быуатта синхрон й?ки синхронлы тип атай?ар;
- Тарихи грамматика (баш?аса термин, диахрон й? диахронлы) был телде? т?рл? тарихи ??еш этаптарын са?ыштыра, грамматик формалар ??м т???л?шт?р система?ында?ы тарихи ??г?решт?р?е ??м ??г?решт?р?е асы?лай.
- ?у??ы т?р — са?ыштырма-тарихи грамматика (баш?а терминдар?а са?ыштырма грамматика) — телд?н бер т?рк?мд?? й?ки ??р??ш телд?р ?аил??ене? килеп сы?ышын тикшер?.
Шулай у? ?ара?ы?
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]И?к?рм?л?р
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- ↑ Существительное / В. М. Живов // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- ↑ ГЛАГОЛ | Онлайн Энциклопедия Кругосвет
- ↑ 3,0 3,1 Дмитриев Н.К. ?Баш?орт телене? грамматика?ы?. — ?ф?: ?Китап?, 1950 й. — С. 74-се.
- ↑ Русский язык: краткий теоретический курс для школьников . Дата обращения: 19 октябрь 2009.
- ↑ Douglas Harper, Online Etymology Dictionary
???би?т
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- Грамматика // Брокгауз ??м Ефронды? энциклопедик ???леге: 86 томда (82 т. ??м 4 ??т?м? том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
- Виноградов В. В. Рус теле. ??? тура?ында грамматик т??лим?т. — М., 1947;
- О Есперсный Грамматика Философия?ы. . инглиз телен?н т?ржем? — М., 1958 (?ара. шулай у? [1] й?ки [2] й?ки [3]);
- П. С. Кузнецов Грамматика ?йр?не? принциптары тура?ында. — М., 1961;
- Лена Блумфилд Теле. Пер. инга мен?н. — М., 1968, с 165—310;
- Т. В. Булыгин Грамматика // БСЭ. Изд. 3. 7 та. — М., 1972;
- Лайонз, Джон. Теоретик лингвистика инеш. Т?ржем?. инглиз телен?н . — М., 1978, с. 146—423;
- Лайонз, Джон. Лингвистика ??м телде. Пер. инга мен?н. — М., 2004, с. 96-127;
- Маслов Ю. С. Тел ?илемен? инеш. ба?ма. 2-се— М., 1987, с. 125—185, 210—213;
- Х??ерге заман сит ил грамматик теориялары. — М., 1985
?ылтанмалар
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- ЭСБЭ /Грамматика
- Большая российская энциклопедия 2021 йыл 9 ноябрь архивлан?ан.
- Дмитриев Н.К. ?Баш?орт телене? грамматика?ы?. — ?ф?: ?Китап?, 1950 й. — С. 74-се.
- Виктор Владимирович Виноградов ?Русский язык?